شورا و انتخاب خلیفه
آیا جانشین پیامبر بر اساس شورا انتخاب میشود و نیازی به انتخاب پیامبر نیست؟
در ابتدا عرض میکنیم که اصل اولی در هر انسانی این است که نسبت به دیگری ولایت و سرپرستی ندارد مگر اینکه با دلیل قطعی و مقبولی این امر اثبات شود مانند ولایت خداوند بر انسانها و بندگان و همچنین ولایت شخصی که او را به عنوان پیامبر پذیرفتیم. به این معنا که وقتی با معیارهای شناخت حجتهای الهی کسی را پیامبر خدا و خلیفه خدا دانستیم پس برای او حق اولویت و ولایت قائلیم. همچنین کسی که از طرف پیامبر به عنوان ولی و سرپرست انتخاب شود و همه اینها به جهت وجود دلیلی است و آن حق ولایت خداوند بر بندگان است که به منتخبین از خلفای خویش نیز اعطا میشود. اما غیر از اینها، دیگر انسانها به چه دلیل و مدرکی باید بر دیگران حاکم باشند و تسلت بر جان و مال مردم به فرمان آنان باشد؟ به چه دلیلی انتخاب این حاکم و حق سرپرستی به مردم و شورا منتقل میشود؟ و زمانی که دلیل مفقود باشد پس ولایتی برای منتخبین شورا ثابت نمیشود.
اما از زاویه دیگر نیز این سوال وجود دارد که اگر خلیفۀ پیغمبر توسط شورا انتخاب میشود پس چرا ابوبکر و عمر توسط شورا انتخاب نشدند؟!
اما شورایی که عثمان را انتخاب کرد خود قصه جالبتری دارد که به برخی نکات آن میپردازیم:
- عمر هنگامی که در بستر احتضار بود می گفت: اگر معاذ بن جبل یا ابوعبیده جراح یا یکی از مهاجران حاضر در سقیفه یا سالم مولی ابیحذیفه یا خالد بن ولید زنده بود، خلافت را به یکی از آنها میسپرد و این نشان می دهد که در صورت حضور یکی از افراد مذکور اصلا نوبت به شورا نمیرسید!
- عمر شش نفر را معین کرد که از بین خود یک نفر را به عنوان خلیفه انتخاب کنند و تهدید کرد که اگر 5 نفر به یک نفر رای دادند و یک نفر مخالفت کرد گردن او را بزنند! سوال من این است که قرآن فرموده است در امورتان با هم مشورت کنید ولی نفرموده است اگر یک نفر مخالف نظر اهل شورا بود باید او را بکشید پس چرا و به چه مجوزی خلیفه دوم دستور قتل یکی از اعضای شورا در صورت مخالفت را صادر کرد؟!
- عمر فقط شش نفر را برای اعضای شورا انتخاب کرد آیا این شش نفر نماینده همه مسلمین بودند؟! اگر نبودند پس این چه شورایی است؟!
- اگر آنگونه که برادران اهل سنت ادعا می کنند انتخاب خلیفه طبق آیه قرآن واقعاً به دست شوراست پس چرا فقط جناب عمر به فکر تشکیل شورا برای انتخاب خلیفه افتاد و برای انتخاب دو خلیفه سابق هیچ سخنی در راستای تشکیل شورا برای انتخاب خلیفه نبود؟ و اتفاقاً خود عمر هم طبق روایتی که در صحیح بخاری آمده است گفته است: «کانت بیعة ابی بکر فلتةً» «بیعت با ابوبکر بدون مشورت بوده است.»
سخن پایانی
نظریۀ انتخاب خلیفه توسط شورا با دو اشکال اساسی مواجه است:
- این نظریه هیچ مبنای قرآنی ندارد.
- عملاً برای انتخاب خلفا شورایی تشکیل نشده است.
برای انتخاب خلیفه دوم هیچ شورایی تشکیل نشده است. انتخاب خلیفه اول نیز طبق تصریح خود عمر بدون مشورت بوده است، انتخاب خلیفه سوم نیز توسط شورای تحمیلی بوده است نه شورای منتخب مردم.
یا الله